Przejdź do treści

Dwugrosze gdańskie Jana Kazimierza wprowadzenie do katalogu…

Dwugrosze gdańskie to rzadkie monety z czasów Jana II Kazimierz Wazy. Przeglądając jednak wiedzę dostępną w katalogach nie sposób nie poczuć wrażenia, że dotychczas były one traktowane trochę po macoszemu. Bardzo rzadkie odmiany, były opisywane jak popularesy. Część oczywistych odmian była nieodnotowywana. Czas spojrzeć na nie jeszcze raz. Niniejszy wpis stanowi do tego wprowadzenie. O rzadkościach, nowych odmianach, populacji tych monet, mocnych i słabych stronach katalogu ich odmian.

Katalog dostępny po kliknięciu w zdjęcie poniżej

Katalog dwugroszy gdańskich Jana II Kazimierza Wazy

Wprowadzenie do opracowania dwugroszy gdańskich

Dwugrosze gdańskie bito krótko, gdyż raptem 3 lata w czasach Jana Kazimierz, z każdym rokiem bijąc ich mniej. Jednak tak jak w przypadku innych monet tego króla cieszą się one różnorodnością. Różnorodnością, która w dotychczasowej literaturze była słabo dostrzegana. I właśnie to stanowiło główny powód do ponownego przyjrzenia się temu nominałowi, którego się podjąłem i którego efektem jest ten podstawowy katalog. A wszystko zaczęło się od dwugrosza gdańskiego 1651 z obwódką na awersie, który trafił do nas na 1 aukcje GNDM.

Dwugrosz gdański 1651 z obwódką na awersie z 1 aukcji GNDM
Dwugrosz gdański 1651 z obwódką na awersie z 1 aukcji GNDM

Wyjątkowo rzadka odmiana, a gdy spojrzeć do katalogów „populares”. Zmotywowało mnie to do dokładniejszych poszukiwań tej monety wśród archiwalnych notowań. Przebieg tej pracy w postaci artykułu opublikowałem zaś na blogu GNDM tutaj. Gdy jednak przeglądałem kolejne egzemplarze dwugroszy 1651, nie sposób nie było zauważyć wielu różnic w stemplach tych monet. Dokładniejsza ich analiza pozwoliła wynotować nowe odmiany i warianty, czego efektem jest niniejsze opracowanie.

Mocne i słabe strony opracowania

Opracowanie, gdyż jestem świadom, że użycie słowa katalog, jest niejako na wyrost. To świeże spojrzenie na dwugrosze gdańskie. Ma swoje mocne strony, ale podczas pracy nad nią musiałem też zaakceptować niektóre jej mankamenty. Postaram się je tutaj pokrótce wynotować.

Rzadkości: spojrzenie na chłodno na rzadkości tych monet, wynotowanie ilości sztuk w handlu, przypisanie stopni do odmian i wariantów

Czytelny i prosty układ: długo zastanawiałem się nad formą katalogu, jednak z pierwszych wrażeń jakie zbieram „udało się”. Odmianę i wariant łatwo znaleźć, co stanowiło dla mnie kluczową kwestię w jego budowie.

Kwerenda: obejmuje egzemplarze, które były dostępne w rynku antykwarycznym. Udało mi się dotrzeć do ponad stu dwugroszy. Dla pełnego obrazu bicia tych monet należało by go jednak poszerzyć o dokładną kwerendę egzemplarzy dostępnych w kolekcjach, Muzeach, które niewątpliwie kryją w swoich zbiorach.

Interpunkcja: czyli dość problematyczna kwestia dotycząca dwugroszy gdańskich. Przeglądając te wszystkie egzemplarze dochodzę do wniosku, że jest ona bardzo solidnie wykonana, a częste braki znaków wynikają z wad stempla/bicia niż faktycznej pomyłki mincerza. Jednoznaczną ocenę można by było wydać tylko mając monetę w dłoni, stąd nie podejmowałem się wyznaczenia wariantów interpuncyjnych.

Nowe odmiany: łącznie wynotowałem w swoim opracowaniu 11 podstawowych typów, w ramach których odnotowuję odmiany rysunkowe i legendowe tych monet. Podstawą do wyznaczenia nowej odmiany było wykonanie stempla rewersu, gdyż:

Problem portretów władcy

Przykładowe popiersia dla jednej odmiany
Przykładowe popiersia dla typu 4 rocznika 1651

Czyli według mnie największa bolączka tego opracowania. Bogactwo portretów jakie występują na tych monetach, nawet w ramach jednej odmiany, jest naprawdę duża. Portrety różnią się wieloma elementami: wielkość i forma korony, zdobienie stroju, rysy twarzy, ułożeniem włosów. Mimo dużej różnorodności zamysł na przedstawienie władcy jest ten sam. Ta duża różnorodność wymagałaby rozbudowania katalogu o kolejne dziesiątki wariantów, a całość straciłaby na czytelności, wprowadziłaby dużo zamieszania (gdyż często portrety trafiają się pozacierane, niedobite). Ja przy tej formie budowy tego opracowania nie byłem w stanie tego właściwie przedstawić, stąd głównym wyróżnikiem monet są rewersy, a konkretniej forma obramienia herbu Gdańska.

Gdyby ktoś chciał podjąć się rozbudowaniem niniejszego opracowania służę oczywiście pomocą :)

Dostępność, analiza egzemplarzy z handlu

Rozkład rocznikowy dwugroszy wykorzystanych w opracowaniu
Rozkład rocznikowy dwugroszy wykorzystanych w opracowaniu

Wypisane monety to ogólnodostępne notowania aukcyjne tych monet z ostatnich kilkunastu lat, które posiadały zdjęcia awersu i rewersu. Podczas prac korzystałem z: archiwów polskich domów aukcyjnych (WCN, Niemczyk, GNDM), archiwalnych katalogów aukcyjnych (PDA, GGN, Wonsik, Hobbista, część PTN), serwisu Allegro oraz stron archiwizujących tamtejsze aukcje, zagranicznych stron internetowych (pro.coinarchives.com, acsearch.info, ma-shops.com), a także uprzejmości niektórych kolekcjonerów. Jeżeli posiadasz dwugrosz gdański daj znać, chętnie wezmę go pod uwagę w opracowaniu.

Stopnie rzadkości

Na tabelce powyżej mogą Państwo zobaczyć stopnie rzadkości. Postanowiłem je przyznać nie tylko w przypadku roczników, ale również dla poszczególnych odmian i wariantów.

Mając świadomość, że kwerenda jest niepełna i należało by ją poszerzyć, o czym wspominałem wcześniej, nie podjąłem się użycia podatnej na szybkie zmiany 10-stopniowej skali używanej między innymi przez Edmunda Kopickiego w Skorowidzu, stawiając na skalę pięciostopniową, taką jaką znamy z m.in. Ivanauskasa.

  1. bez stopnia rzadkości | popularne Odmiany/Warianty
  2. R– | rzadsze O/W
  3. RR– | rzadkie O/W
  4. RRR– | bardzo rzadkie O/W
  5. RRRR– | znane z jednostkowych egzemplarzy (1-3 szt)

Oczywiście poza stopniami rzadkości w katalogu będą dostępne tabele z kwerendy prezentujące do ilu egzemplarzy danej odmiany/wariantu dotarłem.

Aktualizacje / zmiany / kontynuacja

Publikacja „katalogu” wypada na 25 czerwca i to właśnie tego dnia trafi pod recenzję kolekcjonerów. Uznaję więc to za jego wersję „alfa” i przewiduję w czasie kolejne aktualizacje i zmiany na stronie. O wszystkich zmianach będę pisał na jego stronie głównej. Będę bardzo wdzięczny za wszelki uwagi, uzupełnienia, jak też zdjęcia egzemplarzy z Państwa kolekcji. Im większa będzie próba, tym dokładniejsze będą wyniki.

Zachęcam do kontaktu wszelkie zainteresowane osoby na adres email zmudzinmarcin@gmail.com, bądź przez zakładkę kontakt tutaj.

Dwugrosze gdańskie – katalog odmian

Nie pozostaje mi nic innego jak zaproszenie Państwa do swobodnego korzystania. Zapraszam tutaj.

Dwugrosze Gdańskie Jana Kazimierza - katalog odmian

Komentarze

  1. Piękne opracowanie! Niestety mój dwugrosz okazał się tym najpopularniejszym :P, ale wyślę za moment Panu go do kwerendy ;). Pozdrawiam i gratuluje pracy.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *