Dwugrosze gdańskie 1651
Pierwszy rocznik bicia dwugroszy gdańskich, będący zarazem najpopularniejszym z nich (i najbogatszym w odmiany i warianty). To właśnie w roku 1651 Gdańsk dołącza do mennic koronnych wraz z Elblągiem i Toruniem emitując ten niski, srebrny nominał. Jego pierwszy rok emisji to dużo zmian, szczególnie w formie wykonania monety. Odmiany różnią się występowaniem obwódek, rysunkiem popiersia, formą wykonania herbu Gdańska. Mniejsze warianty odnotowujemy w legendach i interpunkcji. Przygotowując się do opracowania udało mi się dotrzeć do 83 egzemplarzy z roku 1651, których populacja prezentowała następujący układ:
Odmiany dwugroszy 1651
By ułatwić szybką identyfikację swojej monety proponuję zacząć od przedstawienia typów tych monet, w ramach których będziemy poszukiwać wariantów. W katalogu znajdą Państwo 5 podstawowych typów dwugroszy gdańskich 1651. Dwa pierwsze wyróżniają się obecnością wewnętrznych obwódek:
Trzy kolejne to typy bez obwódek, wyznaczone na podstawie ozdobników tarczy herbowej Gdańska. Przy okazji możemy zobaczyć jak upraszczane było jego wykonanie. Znając już swój możemy przejść do konkretnego typu.
Dotychczasowa wiedza katalogowa
- CNG – odnotowuje 4 odmiany (dwa związane z obwódkami, dwa z legendą, nie prezentuje różnic w tarczach)
- Hutten-Czapski – w katalogu opisał 6 odmian, nie prezentując ich na rycinach (numery 1996-1999, 5876 i 9768)
- Kopicki – odnotowuje tylko odmianę bez i z obwódką przy popiersiu
- Kamiński / Kurpiewski – 6 odmian skupionych głównie na legendach (na rysunkach pokazane różne typy rysunków, część jednak jest wyraźnie pomylona)
- Mennica Gdańska – 12 wariantów legendowo-interpunkcyjnych
- Tyszkiewicz 0,60 mk (nie różnicuje)
Nie przedłużając już więcej zapraszam do części stricte katalogowej
Typ 1 – z obwódkami na Aw. i Rw.
Jeden z najrzadszych typów dwugroszy gdańskich (w ogóle, nie tylko w tym roczniku). Wyróżniający się wewnętrznymi obwódkami z obydwóch stron monety.
Podczas poszukiwań dotarłem jedynie do dwóch egzemplarzy. Pierwszy, prezentowany w Corpvs Nvmmorvm Gedanensis, pochodzi z 16 aukcji GGN. Drugi, ten prezentowany poniżej, pochodzi z albumu wystawy „Czar złota, magia srebra„. O jeszcze jednym egzemplarzu pisze w swoim katalogu Emeryk Hutten-Czapski, ale nie miałem okazji zrobić kwerendy w tamtejszym Muzeum.
Gd51.1.1 – z obwódkami na Aw. i Rw. / tarcza szeroka –RRRR–
a) Aw: IOH • CAS • D • G • R • P • M • D • L • R • P • | Rw: II • GROS • CIV • GED • DUPL • 1651 •
Gd51.1.2 (?) – z obwódkami na Aw. i Rw / tarcza z różami –?–
a) Aw: IOH • CAS • D • G • R • P • M • D • L • R • P • | Rw: II GROS • CIV • GED • DUPL • 1651
Odmiana opisana jako istniejący wariant w Katalogu Monet Polskich (numer 829), jednak nie dotarłem do takiego egzemplarza. Najprawdopodobniej błąd w druku. Zapewne źle dobrana rycina (ze względu na dużą szerokość tarczy z różami nie sądzę aby zmieściła się w obwódce).
Typ 2 – z obwódką na awersie
Równie dużej rzadkości typ dwugrosza 1651 – z obwódką na awersie. Powszechnie znany w literaturze, najczęściej opisywany jako „populares”, jednak nie udało mi się trafić na jego inne notowania, niż egzemplarza ze zdjecia z 1 aukcji GNDM. Więcej na jego temat pisałem na blogu GNDM (link).
Gd51.2.1 – obwódka na awersie –RRRR–
a) Aw: IOH • CAS • D • G • R • P • M • D • L • R • P • | Rw: II • GROS • CIV • GED • DUPL • 1651 •
Typ 3 – ozdobne kartusze
Pierwszy z typów bez wewnętrznych obwódek, posiadający wspólny rysunek rewersu z typem 2. Herb Gdańska z grubszymi kartuszami, znacznie bogatszymi w detale.
Sam typ jest bardzo rzadki, mi udało się dotrzeć do 4 jego egzemplarzy (notowań było więcej, gdyż chociażby prezentowany poniżej egzemplarz z aukcji PDA, był oferowany również na 32 aukcji WAG). Nie wykluczam jednak, że dokładna kwerenda może obniżyć jego stopień rzadkości.
Gd51.2.1 – obwódka na awersie –RRR–
a) Aw: IOH • CAS • D • G • R • P • M • D • L • R • P • | Rw: II • GROS • CIV • GED • DUPL • 1651 •
Typ 4 – kartusze z różami po bokach
To typ, którego głównym wyróżnikiem są oczywiście umieszczone po bokach tarczy róże. W ramach niego możemy odnotować trzy podstawowe odmiany, różniące się wykończeniem dołu tarczy herbowej (a także wielkości liter GR). Dla ułatwienia identyfikacji prezentuje je zbiorczo poniżej:
A oto jak kształtowała się ich populacja w ramach tego typu (40% w pierwszym rzędzie odnosi się do całej populacji, pozostałe procenty dotyczą odmian w ramach typu)
Szczególnie pierwsza odmiana jest tu godna uwagi. To niepozorny, ale bardzo rzadki dwugrosz z małymi literami G-R, którego jedyne notowanie (do jakiego dotarłem) pochodzi z niedawnej aukcji WCN (68/2017). Pozostałe są już znacznie łatwiejsze do zdobycia (choć 3 jest rzadka).
Gd51.4.1 – małe litery GR, długie ozdobniki –RRRR–
a) Aw: IOH • CAS • D • G • R • P • M • D • L • R • PR • | Rw: II GROS • CIV • GED • DUPL • 1651
Gd51.4.2 – duże litery GR, bez ozdobników –
a) Aw: IOH CAS D G R P M D L R P | Rw: II GROS CIV GED DUPL 1651
b) Aw: IOH CAS D G R P M D L R | Rw: II GROS CIV GED DUPL 1651
Wariant bez P na końcu opisywany jest w Katalogu Monet Polskich, mi nie udało się do niego dotrzeć
Gd51.4.3 – duże litery GR, z ozdobnikami –RR–
a) Aw: IOH CAS D G R P M D L R P | Rw: II GROS CIV GED DUPL 1651
b) Aw: IOH CAS D G R P M D L R PR | Rw: II GROS CIV GED DUPL 1651 –RRR–
Typ 5 – szerokie kartusze
To najpopularniejszy typ, z najprostszą formą ozdobników tarczy herbowej Gdańska, powstały przez zredukowanie z poprzedniego typu róż po bokach. W tej formie dwugrosze są kontynuowane w roczniku 1652, najpierw przez przebicie daty na stemplach z 1651, a następnie wykonanie nowych w tym stylu. W ramach niego możemy odnotować trzy podstawowe, drobne odmiany, różniące się wykończeniem góry tarczy herbowej. Dla ułatwienia identyfikacji prezentuje je zbiorczo poniżej:
A oto jak kształtowała się ich populacja w ramach tego typu (52% w pierwszym rzędzie odnosi się do całej populacji, pozostałe procenty dotyczą odmian w ramach typu)
Pomimo iż liczby tych monet wydają się być niskie w stosunku do przyznanych stopni R, jednak jest to najpopularniejsza odmiana i jestem przekonany, że liczby te znacząco wzrosną w przypadku kwerend muzealnych. A tymczasem przejdźmy do samych odmian tych monet.
Gd51.5.1 – z kulami u góry herbu –R–
a) Aw: IOH CAS D G R P M D L R P | Rw: II GROS CIV GED DUPL 1651
b) Aw: IOH CAS D G R P M D L R P | Rw: II GROS CIV GED DUPL 165•1
Gd51.5.2 – bez kul u góry herbu –
a) Aw: IOH CAS D G R P M D L R P | Rw: II GROS CIV GED DUPL 1651
b) Aw: IOH CAS D G R P M D L R P | Rw: II GROS CIV GED DUPL 165•1
Gd51.5.3 – bez wierzchołka tarczy herbowej (DUP) –R–
a) Aw: IOH CAS D G R P M D L R P | Rw: II GROS CIV GED DUP 1651
Wyjaśnienie – portrety i interpuncja
Tak jak pisałem we wstępie katalogu dwugrosze te cieszą się dużą różnorodnością portretów króla. Ja przy przygotowaniu pierwszej odsłony katalogu nie byłem w stanie ich właściwie skatalogować (choć mam nadzieję, że przy kolejnych aktualizacjach będzie to już dopracowane). Szczególnie typy 4-5 są w nie bogate. Podobnie wygląda kwestia interpunkcji przy tych dwóch najpopularniejszych typach (odnotowane są tylko wyraźne błędy w niej, ze względu na wiele egzemplarzy z niejasną sytuacją (miejscowe niedobicia, niewyraźne zdjęcia itd.).
1650 | 1652 | 1653 | fałszerstwa | wstęp
Klikając w datę powyżej przejdą Państwo bezpośrednio do opracowania danego rocznika.
Data publikacji 25.06.2017 | Ostatnia aktualizacja –